પંડિતજી, ભૂમિહારો, રાજપૂતોને બિહાર ચૂંટણીમાં ટિકિટ વિતરણમાં બાકાત રાખવામાં આવશે!
બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણી ૨૦૨૫ ને ધ્યાનમાં રાખીને, કોંગ્રેસની શૈલી બદલાઈ ગઈ હોય તેવું લાગે છે. જા તમે ધ્યાન આપો, તો આ દિવસોમાં કોંગ્રેસની પ્રાથમિકતા પણ બદલાઈ ગઈ છે. જા આપણે આ પરિવર્તનના દોરને અનુસરીએ, તો વર્તમાન કોંગ્રેસ હવે ૯૦ના દાયકા જેવી રહી નથી. હવે કોંગ્રેસમાં કયા ફેરફારો આવ્યા છે? શું કોંગ્રેસ, જે એક સમયે દલિત, ઉચ્ચ જાતિ અને મુસ્લિમ મતો પર કબજા જમાવતી હતી, તેણે કોઈ અલગ રસ્તો અપનાવ્યો છે? આ બદલાતી કોંગ્રેસે કોનો હાથ પકડ્યો, કોના પર તેની પકડ ઢીલી કરી અને કોણ ખાસ બની રહ્યું છે. સામાન્ય અને ખાસ વચ્ચેની આ લડાઈમાં, કોંગ્રેસે કોને પકડી રાખ્યો અને કોને ભાગ્યની દયા પર છોડી દીધો? આ વ્યૂહાત્મક પરિવર્તન પાછળ શું છે?
બિહારના રાજકારણમાં જાતિ વિચાર હજુ પણ મહત્વપૂર્ણ છે. આ જાતિ બંધનમાં બંધાયેલા સમાજની સાથે, પક્ષો પણ એવી જાતિઓ સાથે ઉભા છે જેમની સંખ્યા વધુ છે. આ સંદર્ભમાં, તે ચોક્કસ જાતિના નેતાઓનું સ્વાગત છે. કોંગ્રેસ પણ આ વિચારથી દૂર નથી. આ જાતિ વિચારસરણી વચ્ચે, કોંગ્રેસ પણ વારસાના રાજકારણથી દૂર જઈને અને એક નવું ચૂંટણી સમીકરણ બનાવીને ચૂંટણી હોડી પાર કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.
વર્તમાન કોંગ્રેસ હવે કોંગ્રેસ રહી નથી, જેની સત્તાનો વારસો દલિતો, ઉચ્ચ જાતિઓ અને મુસ્લિમો હતા. હવે તેમાં ઉચ્ચ જાતિઓને પ્રાથમિકતા નથી લાગતી. પરંતુ આ ચૂંટણીમાં, પછાત અને અત્યંત પછાત લોકોએ મજબૂત એન્ટ્રી કરી અને તે પણ રાહુલ ગાંધીના મુખમાંથી.
દરભંગામાં થયેલી તે જાહેર સભા યાદ કરો જ્યારે લોકસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા અને કોંગ્રેસના નેતા રાહુલ ગાંધીએ અનુસૂચિત જાતિ, પછાત અને અત્યંત પછાત વર્ગના વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાત કરવા માટે આંબેડકર છાત્રાલયમાં સંવાદ કાર્યક્રમનું આયોજન કર્યું હતું. ત્યારબાદ વહીવટીતંત્રની પરવાનગી વિના, કોંગ્રેસના પ્રદેશ પ્રમુખ રાજેશ રામ અને અન્ય નેતાઓ છાત્રાલયનો દરવાજા ખોલવા પહોંચ્યા. પોલીસે વાહનોને પ્રવેશવા દીધા નહીં. આ પછી, રાહુલ ગાંધી પગપાળા ત્યાં પહોંચ્યા અને વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાત કરતા કહ્યું કે જા તેમની પાર્ટી સરકાર બનાવશે, તો અનુસૂચિત જાતિ, અનુસૂચિત જનજાતિ, પછાત અને અત્યંત પછાત વર્ગને તેમના હક મળશે.
જૂન ૨૦૨૫ માં રાહુલ ગાંધીની નાલંદા અને ગયાની મુલાકાત યાદ કરો. આ યાત્રા બંધારણ સુરક્ષા પરિષદ હેઠળ શરૂ કરવામાં આવી હતી. તે યાત્રાનું નામ અત્યંત પછાત વર્ગના વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાતચીત કરવાનું પણ હતું. આ સંદર્ભમાં, રાહુલે અત્યંત પછાત ગાયજીમાં હાજર મહિલાઓ સાથે પણ વાતચીત કરી. તેમણે પ્રખ્યાત વ્યક્તિત્વ પર્વત પુરુષ દશરથ માંઝીના ગેહલોર ગામની પણ મુલાકાત લીધી. આ સમયે તેમની સાથે રહેલા અગ્રણી લોકોમાં પ્રદેશ પ્રમુખ રાજેશ રામ અને બિહારના પ્રભારી કૃષ્ણા અલ્લાવારુ હતા. અહીં એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે ભાજપ અને તેના સાથી દલિતો, પછાત અને અત્યંત પછાત વર્ગોના અધિકારો છીનવી લેવા માંગે છે.મતદાર અધિકાર યાત્રા દરમિયાન પણ રાહુલ ગાંધીની પ્રાથમિકતા પછાત, અત્યંત પછાત અને દલિત મતો રહી. કેન્દ્રની મોદી સરકારે મત સુધારણાના બહાને ૬૫ લાખ દલિતો, પછાત અને અત્યંત પછાત વર્ગોને મતદાર યાદીમાંથી બાકાત રાખ્યા છે. ભાજપની આગેવાની હેઠળની સરકાર તેમના અધિકારો છીનવી લેવા માંગે છે.
પછાત અને અત્યંત પછાત વર્ગો પછી, કોંગ્રેસમાં, મુસ્લિમો અને દલિતો પ્રત્યે તેમની પ્રાથમિકતા સ્પષ્ટપણે દેખાય છે. કોંગ્રેસના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ મલ્લીકાર્જુન ખડગે એક દલિત નેતા છે, જેમના હાથમાં કોંગ્રેસની બાગડોર આપવામાં આવી છે. પ્રદેશ પ્રમુખ રાજેશ રામને બિહાર કોંગ્રેસનું નેતૃત્વ સોંપવામાં આવ્યું હતું. શકીલ અહેમદ ખાનને બિહાર વિધાનસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા બનાવીને મુસ્લિમોને આકર્ષવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. રાહુલે કહ્યું- ‘હું ખાતરી આપી શકું છું કે શીખ, ખ્રિસ્તી, દલિત, આદિવાસીઓ પણ એવું જ અનુભવી રહ્યા છે. આજે મુસ્લિમો જે સુરક્ષા ખતરોનો સામનો કરી રહ્યા છે તે પહેલાં ક્યારેય નહોતો. ભારતમાં એવા ઘણા કાયદા બની રહ્યા છે જે પહેલા બન્યા ન હતા.’
જા આપણે વારસાના રાજકારણની વાત કરીએ તો, દલિતો અને મુસ્લિમો પછી ઉચ્ચ જાતિઓ પહેલા હતા. પરંતુ બદલાયેલા વલણ સાથે, કોંગ્રેસમાં આગળની હરોળમાં ઉચ્ચ જાતિના નેતાઓ માટે કોઈ સ્થાન નથી. યુવા નેતા કન્હૈયા કુમાર, જેમને મોટી આશાઓ સાથે બિહારના રાજકારણમાં પરિવર્તનનો ચહેરો બનાવવામાં આવ્યો હતો, તે ભીડમાં ખોવાઈ ગયો હોય તેવું લાગે છે. કન્હૈયા કુમાર હાલમાં કોંગ્રેસમાં એકમાત્ર વ્યક્તિ છે જે વર્તમાન સરકારને કઠેડામાં મૂકી શકે છે, જેના નામ પર ભીડ એકઠી થાય છે. જા તે પૃષ્ઠભૂમિમાં હોય, તો કોંગ્રેસમાં ઉચ્ચ જાતિઓ ક્યાં હશે?
