અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પનું મહત્વાકાંક્ષી બિલ વન બ્યુટીફુલ બિલ ગઈકાલે ૪ જુલાઈના રોજ સેનેટમાં પસાર થયું હતું. આ બિલ પસાર થયા પછી, એવો અંદાજ છે કે તેને લાગુ કરવા માટે ૩.૪ ટ્રિલિયન ડોલર ખર્ચ કરવા પડશે, જેનાથી અમેરિકાની રાજકોષીય ખાધ વધશે. ટ્રમ્પ ભલે આ બિલની પ્રશંસા કરી રહ્યા હોય, પરંતુ અમેરિકામાં તેનો જારદાર વિરોધ થઈ રહ્યો છે. અમેરિકાના અર્થશાસ્ત્રીઓ ચિંતા વ્યક્ત કરી રહ્યા છે કે જા તેને રોકવામાં નહીં આવે તો તે અમેરિકન પરિવારો અને વૈશ્વિક અર્થતંત્રને મોટી સમસ્યાઓનો સામનો કરવા મજબૂર કરી શકે છે.
હકીકતમાં, અમેરિકન પરિવારો પર સરેરાશ દેવાનો બોજ પ્રતિ પરિવાર લગભગ ૨ લાખ ૩૦ હજાર ડોલર છે. ૨૦૨૫ ની પરિસ્થિતિમાં, અમેરિકાનું કુલ રાષ્ટ્રીય દેવું દેશના કુલ જીડીપીના લગભગ ૧૦૦ ટકા જેટલું છે, જ્યારે આ દેવું સરકારની વાર્ષિક આવક કરતા લગભગ ૬ ગણું વધારે છે. આવી સ્થિતિમાં, અનુભવી રોકાણકારોએ ટ્રમ્પના બિગ બ્યુટીફુલ બિલને મોટો બોજ ગણાવ્યો છે.
પ્રખ્યાત રોકાણકાર અને બ્રિજવોટર એસોસિએટ્સના સ્થાપક રે ડાલિયોએ યુએસ સરકારના નવા બજેટ બિલ અંગે ગંભીર ચેતવણી આપી છે. તેમણે કહ્યું કે જા બજેટનું આ માળખું ચાલુ રહેશે, તો અમેરિકા ફક્ત આર્થિક સંકટમાં ફસાઈ જશે નહીં, પરંતુ તે સમગ્ર વિશ્વને અસર કરશે.
ડાલિયો કહે છે કે અમેરિકા દર વર્ષે લગભગ ૭ ટ્રિલિયન ડોલર ખર્ચ કરશે, જ્યારે તેની આવક ફક્ત ૫ ટ્રિલિયન ડોલરની આસપાસ હશે. એટલે કે, દર વર્ષે ૨ ટ્રિલિયન ડોલરની ખાધ. આ ખાધ આવનારા સમયમાં અમેરિકાનું રાષ્ટ્રીય દેવું વધારશે.
રે ડાલિયોના મતે, હાલમાં અમેરિકાનું દેવું તેની કુલ સરકારી આવકના ૬ ગણું, જીડીપીના ૧૦૦% અને દરેક અમેરિકન પરિવાર પર સરેરાશ ૨૩૦,૦૦૦ ડોલર (લગભગ ૧.૯૬ કરોડ રૂપિયા) છે. એટલું જ નહીં, જા પરિસ્થિતિમાં સુધારો નહીં થાય, તો આગામી ૧૦ વર્ષમાં આ દેવું વધીને આવકના ૭.૫ ગણું, જીડીપીના ૧૩૦%, પ્રતિ પરિવાર ૪૨૫,૦૦૦ ડોલર (લગભગ ૩.૬૩ કરોડ રૂપિયા) થઈ શકે છે.
આ વધતા દેવા પર વ્યાજ અને મુદ્દલ ચૂકવવાનો ખર્ચ પણ ઝડપથી વધશે. ડાલિયોનો અંદાજ છે કે આગામી વર્ષોમાં આ બોજ ૧૮ ટ્રિલિયન ડોલર સુધી વધી શકે છે, જેમાંથી ૨ ટ્રિલિયન ડોલર ફક્ત વ્યાજ તરીકે ચૂકવવામાં આવશે.
રે ડાલિયોના મતે, આ કટોકટીનો સામનો કરવા માટે યુએસ સરકાર પાસે ફક્ત ત્રણ કઠિન વિકલ્પો છે. સરકારી ખર્ચમાં ઘટાડો કરો, કરમાં ભારે વધારો કરો, નોટો છાપો, જેનાથી ડોલરનું મૂલ્ય ઘટશે (ફુગાવો વધશે) અને વ્યાજ દર કૃત્રિમ રીતે નીચા રાખવામાં આવશે. પરંતુ નોટો છાપવાનો નિર્ણય બોન્ડ ધારકો માટે વિનાશક બની શકે છે, કારણ કે તેનાથી તેમના રોકાણનું મૂલ્ય ઘટશે અને યુએસ ટ્રેઝરી માર્કેટ પર તેની ઊંડી અસર પડશે.
ડાલિયોએ ચેતવણી આપી હતી કે જા યુએસ ટ્રેઝરી માર્કેટ, જે વૈશ્વિક નાણાકીય વ્યવસ્થાની કરોડરજ્જુ છે, નબળું પડશે, તો તેની અસર ફક્ત અમેરિકા સુધી મર્યાદિત રહેશે નહીં. તેની સમગ્ર વૈશ્વિક અર્થતંત્ર અને સામાજિક માળખા પર વ્યાપક અસર પડશે. ભારત સહિત વિશ્વના તમામ દેશોની અર્થવ્યવસ્થાઓ આ આંચકાથી અસ્પૃશ્ય રહેશે નહીં.
ડાલિયોએ યુએસ સરકારને સૂચન કર્યું છે કે તેણે તાત્કાલિક તેની બજેટ ખાધ ઘટાડવી જાઈએ. તેને ય્ડ્ઢઁ ના ૭% થી ઘટાડીને ૩% કરવી જરૂરી છે. આ માટે ખર્ચમાં ઘટાડો, કર સુધારા અને નાણાકીય નીતિઓમાં સંતુલન જરૂરી છે. નહિંતર, આવનારી કટોકટી ઊંડી અને પીડાદાયક હોઈ શકે છે.
