છેલ્લા ચાર મહિનામાં મહારાષ્ટ્રમાં સેંકડો ખેડૂતોએ આત્મહત્યા કરી છે. રાજ્ય સરકારે ખેડૂત આત્મહત્યાના આંકડા શેર કર્યા છે. આ આત્મહત્યાઓના કારણો ચોંકાવનારા હોવાનું કહેવાય છે, અને આંકડા પણ ચોંકાવનારા છે. ખેડૂતોને એક પછી એક આ દુનિયા છોડવા માટે કેવી રીતે મજબૂર કરવામાં આવ્યા છે?રાજ્ય સરકારના તાજેતરના આંકડા મુજબ, જાન્યુઆરીથી માર્ચ ૨૦૨૫ દરમિયાન ૭૬૭ ખેડૂતોએ આત્મહત્યા કરી હતી, જ્યારે એપ્રિલ ૨૦૨૫ થી અત્યાર સુધીના સમયગાળા માટે આ જ આંકડો સત્તાવાર રીતે જાહેર કરવામાં આવ્યો નથી. સૂત્રો સૂચવે છે કે જાન્યુઆરીથી માર્ચ સુધીના ત્રણ મહિનામાં આત્મહત્યા કરનારા ખેડૂતોની સંખ્યા કરતાં આ બમણી છે. આનો અર્થ એ થયો કે એપ્રિલ અને સપ્ટેમ્બર દરમિયાન ૧,૦૦૦ થી વધુ ખેડૂતોએ આત્મહત્યા કરી હતી. દરમિયાન, જાન્યુઆરીથી જૂન ૨૦૨૫ દરમિયાન, ફક્ત મરાઠવાડા ક્ષેત્રમાં ૫૨૦ ખેડૂતોએ આત્મહત્યા કરી હતી, જે પાછલા વર્ષની તુલનામાં લગભગ ૨૦% વધુ છે. સૌથી વધુ કેસ મરાઠવાડા ક્ષેત્રમાં બીડ, નાંદેડ, સંભાજીનગર (ઔરંગાબાદ) અને વિદર્ભ ક્ષેત્રમાં યવતમાળ, અમરાવતી, અકોલા, બુલઢાણા અને વાશિમ જિલ્લામાં નોંધાયા હતા. ફક્ત બીડ જિલ્લામાં જ, પહેલા છ મહિનામાં ૧૨૦ થી વધુ ખેડૂતોએ આત્મહત્યા કરી હતી.નિષ્ણાતો અને વહીવટી અધિકારીઓ કહે છે કે ખેડૂતોની આત્મહત્યા પાછળ અનેક કારણો બહાર આવ્યા છે. આમાં બેંકો અને શાહુકારો તરફથી વધતા દેવાનો બોજ અને તેને ચૂકવવામાં અસમર્થતાનો સમાવેશ થાય છે; હવામાન પરિસ્થિતિઓને કારણે પાકને નુકસાન, સતત વરસાદને કારણે સોયાબીન, કાળા ચણા, લીલા ચણા અને કપાસ જેવા પાક પાણીમાં ડૂબી ગયા; ઓછા બજાર ભાવ મળતા ઉત્પાદન ખર્ચમાં ઝડપી વધારો; અને સ્થાનિક સ્તરે સામાજિક દબાણ અને વહીવટી ઉપેક્ષા.ખેડૂત આત્મહત્યાની વધતી સંખ્યાને કારણે, વિરોધી પક્ષો અને ખેડૂત સંગઠનો સતત સરકાર સામે વિરોધ કરી રહ્યા છે. ખેડૂત સંગઠનો કહે છે કે કૃષિપ્રધાન દેશમાં, ખેડૂતોની આત્મહત્યા સરકાર પર પ્રશ્નો ઉભા કરે છે. તેમનું કહેવું છે કે જા તાત્કાલિક રાહત અને મજબૂત કૃષિ નીતિ લાગુ કરવામાં નહીં આવે તો પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ શકે છે.શરદ પવારની પાર્ટી, એનસીપીએ ચાર દિવસ પહેલા નાશિકમાં ખેડૂતોના સમર્થનમાં એક મોટો વિરોધ પ્રદર્શન કર્યો હતો, જેમાં રાજ્યના તમામ ખેડૂતોના દેવા માફ કરવાની માંગ કરવામાં આવી હતી. તેમણે એવી પણ માંગણી કરી હતી કે જે ખેડૂતોના ખેતરો અને ઉભા પાક વરસાદ અને પૂરમાં ડૂબી ગયા છે તેમનો સર્વે કરવામાં આવે અને તેમને પૂરતું વળતર આપવામાં આવે.બીજી તરફ, ખેડૂત સંગઠનો પણ ખેડૂતોની આત્મહત્યાની વધતી સંખ્યા અંગે ચિંતિત છે અને સતત વિરોધ કરી રહ્યા છે. ખેડૂત નેતાઓ રાજુ શેટ્ટી, સદાભાઉ ખોટ, બચ્ચુ કડુ અને અન્ય ખેડૂત સંગઠનો માંગ કરી રહ્યા છે કે સરકાર ખેડૂતોના પાકના ખરીદ ભાવમાં વધારો કરે અને વચેટિયાઓની ભૂમિકાને સંપૂર્ણપણે દૂર કરે. તેઓ એવી પણ માંગણી કરે છે કે કમોસમી વરસાદને કારણે નુકસાન સહન કરનારા ખેડૂતોને પૂરતું વળતર આપવામાં આવે.મહારાષ્ટ્ર સરકારે આ વર્ષે રાજ્યભરના વિવિધ જિલ્લાઓમાં આત્મહત્યા કરનારા ખેડૂતોનો ડેટા શેર કર્યો છે. રાજ્ય સરકારે ૩૬ જિલ્લાઓનો ડેટા શેર કર્યો છે. વિદર્ભ અને મરાઠવાડાના ૧૪ જિલ્લાઓમાંથી ૧,૫૪૬ ખેડૂતોએ આત્મહત્યા કરી છે. આમાંથી ૫૧૭ ખેડૂતોને વળતર માટે પાત્ર ગણવામાં આવ્યા છે, જ્યારે ૨૭૯ને અયોગ્ય ગણવામાં આવ્યા છે. ૪૮૮ ખેડૂતોની આત્મહત્યાની તપાસ ચાલુ છે. સરકારે રાજ્યના અન્ય ૨૨ જિલ્લાઓનો ડેટા શામેલ કર્યો નથી.સરકારનો દાવો છે કે આત્મહત્યા કરનારા ૫૧૬ ખેડૂતોને વળતર મળ્યું છે. જાકે, ૪૪ લાયક ખેડૂતોને હજુ સુધી વળતર મળ્યું નથી. વાશિમમાં ૮૮ ખેડૂતોએ આત્મહત્યા કરી છે. સરકારનું કહેવું છે કે આત્મહત્યા વળતર યોજના હેઠળ ૨૯ ખેડૂતોના પરિવારોને સહાય પૂરી પાડવામાં આવી છે. બાકીના ૧૫ ખેડૂતો માટે તપાસ ચાલુ છે.
