નરસિમ્હા રાવ અને મનમોહન સિંહ, આ બંને કોંગ્રેસના નેતાઓ છે, જેમને દેશમાં આર્થિક ઉદારીકરણનો શ્રેય આપવામાં આવે છે. બંને કોંગ્રેસના શાસન દરમિયાન વડાપ્રધાન હતા અને દેશ પર શાસન કર્યું હતું. રાજીવ ગાંધીની હત્યા થઈ ત્યારે નરસિમ્હા (પીવી નરસિમ્હા રાવ) પીએમ બન્યા હતા. સોનિયા ગાંધી આ પદ સંભાળવા માંગતા ન હતા ત્યારે મનમોહન સિંહે દેશની બાગડોર સંભાળી હતી. ખાસ વાત એ છે કે મનમોહન પણ નરસિમ્હા રાવના ફેવરિટ હતા. આ જ કારણ છે કે તેમના પીસી એલેક્ઝાન્ડરની સલાહ પર નરસિમ્હાએ મનમોહન સિંહને નાણામંત્રી તરીકે પસંદ કર્યા જ્યારે તેમને રાજકારણ સાથે કોઈ લેવાદેવા ન હતી. બંને નેતાઓ દેશના વડાપ્રધાન રહી ચૂક્યા હોવા છતાં તેમની છેલ્લી વિદાયની કિસ્મત સાવ અલગ છે.
મનમોહન સિંહ હવે પંચતત્વમાં ભળી ગયા છે. ખાસ વાત એ છે કે તેમના અંતિમ સંસ્કાર દિલ્હીમાં જ કરવામાં આવ્યા હતા. તેમના અંતિમ સંસ્કારમાં સોનિયા ગાંધી, રાહુલ સહિત કોંગ્રેસના તમામ દિગ્ગજ નેતાઓ હાજર રહ્યા હતા. તેમના પાર્થિવ દેહને કોંગ્રેસના મુખ્યાલયમાં અંતિમ દર્શન માટે રાખવામાં આવ્યો હતો. જ્યાં વીવીઆઈ સહિત તમામ લોકોએ પણ અંતિમ દર્શન કર્યા હતા. પરંતુ જ્યારે નરસિમ્હા રાવનું અવસાન થયું ત્યારે દિલ્હીમાં તેમના અંતિમ સંસ્કાર થઈ શક્યા ન હતા. આ જ કારણ હતું કે અંતિમ સંસ્કાર માટે તેમને હૈદરાબાદ સ્થિતિ તેમના ઘરે લઈ જવા પડ્યા હતા. કોંગ્રેસ પાર્ટી જે આજે મનમોહન સિંહની સમાધિ માટે જમીન પર રાજનીતિ કરી રહી છે, તે પોતાની સરકાર દરમિયાન ૧૦ વર્ષ સુધી નરસિમ્હા રાવની સમાધિ માટે જમીન પણ ફાળવી શકી નથી.
પૂર્વ પીએમ અને તેના દિગ્ગજ નેતાના અવસાનથી કોંગ્રેસ પક્ષમાં શોકનું મોજુ ફરી વળ્યું હતું. મનમોહનની અંતિમ વિદાયની દરેક ક્ષણ કોંગ્રેસના ટ્વીટર હેન્ડલ પરથી સતત ટ્વીટર કરવામાં આવી હતી. કોંગ્રેસ હેડક્વાર્ટરમાં તેમના પાર્થિવ દેહને રાખવામાં આવ્યો ત્યારથી લઈને તેમની અંતિમ યાત્રા સુધી, કોંગ્રેસના ટ્વીટર હેન્ડલ દ્વારા દરેક ક્ષણને સતત સામાન્ય જનતા માટે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવી રહી હતી, જેથી લોકોને તેમના પ્રિયની અંતિમ ક્ષણોની દરેક અપડેટ સરળતાથી મળી શકે. નેતા
મનમોહન સિંહને શ્રદ્ધાંજલિ આપવા માટે માત્ર કોંગ્રેસ જ નહીં પરંતુ બીજેપી અને અન્ય પાર્ટીઓના નેતાઓ પણ તેમના નિવાસસ્થાને પહોંચ્યા હતા. આ સમય દરમિયાન, પાર્ટીના રાજકારણથી ઉપર ઉઠીને, કોંગ્રેસે પણ તેના Âટ્વટર હેન્ડલ દ્વારા પીએમ મોદી અને અમિત શાહ અને અન્ય વિપક્ષી નેતાઓના વીડિયો સતત શેર કર્યા.
મનમોહન સિંહના અંતિમ સંસ્કાર પહેલા તેમના સ્મારકને લઈને ઘણી રાજનીતિ થઈ હતી. વાસ્તવમાં, કોંગ્રેસની માંગ હતી કે મનમોહન સિંહનું સ્મારક તે જ જગ્યાએ બનાવવું જાઈએ જ્યાં તેમના અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવ્યા હતા. જ્યારે કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું હતું કે સ્મારક માટે જમીન ફાળવવામાં આવશે, તેના માટે ટ્રસ્ટની રચના કરવામાં આવશે. દરમિયાન, અંતિમ સંસ્કાર નિગમબોધ ઘાટ પર કરવા જાઈએ. દરમિયાન કોંગ્રેસના મહાસચિવ જયરામ રમેશે કહ્યું કે જમીન ન મળવી એ પહેલા શીખ પીએમનું અપમાન છે. તેના પર ભાજપના નેતા સુધાંશુ ત્રિવેદીએ કોંગ્રેસ પર રાજનીતિ કરવાનો આરોપ લગાવ્યો. તેમણે કહ્યું કે મનમોહન સિંહને સંપૂર્ણ સન્માન આપવામાં આવશે. પરંતુ કોંગ્રેસે આ દુઃખની ઘડીમાં રાજનીતિ ન કરવી જાઈએ.
કોંગ્રેસના શાસન દરમિયાન દેશના વડાપ્રધાન રહેલા નરસિંહ રાવ માટે નિયતિએ તેમની અંતિમ વિદાયની ક્ષણ અલગ જ નક્કી કરી હતી. એટલા માટે દિલ્હીમાં તેમના અંતિમ સંસ્કાર થઈ શક્યા ન હતા. તેમના પાર્થિવ દેહને હૈદરાબાદ લઈ જવામાં આવ્યો હતો. તેમના પાર્થિવ દેહને કોંગ્રેસના મુખ્યાલયમાં અંતિમ દર્શન માટે પણ રાખી શકાયો ન હતો. જા કે પોતાની જ સરકારમાં નાણામંત્રી અને પૂર્વ પીએમ રહી ચૂકેલા મનમોહન સિંહના અંતિમ સંસ્કાર દિલ્હીના નિગમબોધ ઘાટ ખાતે કરવામાં આવ્યા હતા અને તેમના પાર્થિવ દેહને અંતિમ દર્શન માટે કોંગ્રેસ મુખ્યાલય લઈ જવામાં આવ્યો હતો.
મનમોહન સિંહના અવસાન બાદથી તેમની સમાધિ બનાવવાનો મુદ્દો ઘણો ઉઠાવવામાં આવ્યો છે. કોંગ્રેસ તેમની સમાધિ અને સ્મારક સ્થળ માટે માત્ર જમીન ફાળવવાની માંગ કરી રહી નથી પરંતુ તેણે એમ પણ કહ્યું કે જ્યાં અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવે ત્યાં જ જમીન આપવામાં આવે. સવાલ એ પણ છે કે શું કોંગ્રેસ શીખ મતદારોને રીઝવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. શું કોંગ્રેસ તેની સમાધિની માંગ દ્વારા શીખ મતદારોને આકર્ષી રહી છે?
