સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર સરકારને નિર્દેશ આપ્યો છે કે સોશિયલ મીડિયા પર પ્રસારિત થતી સામગ્રીને નિયંત્રિત કરવા માટે તેની પ્રસ્તાવિત માર્ગદર્શિકા રેકોર્ડ પર મૂકવામાં આવે, જેમાં વિવિધ પ્રકારની સામગ્રીનો સમાવેશ થાય છે. કોર્ટે આદેશ આપ્યો છે કે આ માર્ગદર્શિકા ન્યૂઝ બ્રોડકાસ્ટિંગગ સ્ટાન્ડર્ડ્સ ઓથોરિટી સાથે પરામર્શ કરીને તૈયાર કરવામાં આવે. સરકારને નવેમ્બરમાં કેસની આગામી સુનાવણી સુધીનો સમય આપવામાં આવ્યો છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે સોશિયલ મીડિયા પર પ્રભાવ પાડનારાઓ અભિવ્યક્તિ સ્વતંત્રતાનું વ્યાપારીકરણ કરે છે. તેમની ટિપ્પણીઓ અપંગ, મહિલાઓ, બાળકો, વરિષ્ઠ નાગરિકો અને લઘુમતીઓ સહિત વિવિધ સમાજની લાગણીઓને ઠેસ પહોંચાડે તેવી શક્યતા છે.
સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશો સૂર્યકાંત અને જાયમલ્યા બાગચીની બેન્ચે કેન્દ્ર સરકારને પોડકાસ્ટ જેવા ઓનલાઈન શો સહિત સોશિયલ મીડિયા પરના વર્તનને નિયંત્રિત કરવા માટે એડવોકેટ નિશા ભાંભાણી દ્વારા રજૂ કરાયેલા નેશનલ બ્રોડકાસ્ટર્સ એન્ડ ડિજિટલ એસોસિએશન સાથે પરામર્શ કરીને માર્ગદર્શિકા પર કામ કરવા કહ્યું, જેથી અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા અને સમાજમાં ગૌરવ સાથે જીવવાના વિવિધ સમુદાયોના સમાન મહત્વપૂર્ણ અધિકાર વચ્ચે સંતુલન બનાવી શકાય.
કોર્ટ સમય રૈના સહિતના સોશિયલ મીડિયા હાસ્ય કલાકારો સામે અપંગ વ્યક્તિઓ વિશે અસંવેદનશીલ મજાક કરીને ‘અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાનો દુરુપયોગ’ કરવા બદલ કેસની સુનાવણી કરી રહી હતી.
જજ બાગચીએ કહ્યું, ‘જ્યારે તમે અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાનું વ્યાપારીકરણ કરી રહ્યા છો, ત્યારે તમારે એ પણ ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે સમાજના કેટલાક વર્ગોની લાગણીઓને ઠેસ ન પહોંચે.’ ન્યાયાધીશ કાંતે કહ્યું કે અપંગ વ્યક્તિઓ વિશે અસંવેદનશીલ મજાક કરીને તેમને મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવવાના બંધારણીય ઉદ્દેશ્યને સંપૂર્ણપણે તોડી પાડવામાં આવ્યો છે.
ન્યાયાધીશ બાગચીએ સ્વીકાર્યું કે રમૂજ જીવનનો અભિન્ન ભાગ છે, પરંતુ હળવાશથી સંવેદનશીલતાનું ઉલ્લંઘન ન થવું જોઈએ. તેમણે યાદ અપાવ્યું, ‘આપણે વિવિધ સમુદાયોનો દેશ છીએ.’ ન્યાયાધીશ કાંતે કહ્યું કે માર્ગદર્શિકા એવી રીતે ઘડવી જોઈએ કે ઉલ્લંઘન ચોક્કસપણે ચોક્કસ પરિણામો તરફ દોરી જાય.
ન્યાયાધીશ કાંતે કહ્યું, ‘જ્યાં સુધી અસરકારક પરિણામો નક્કી ન થાય ત્યાં સુધી, લોકો જવાબદારીથી બચવા માટે અહીં અને ત્યાં ભટકતા રહી શકે છે. પરિણામો નુકસાનના પ્રમાણસર હોવા જોઈએ. તે માત્ર ઔપચારિકતા ન હોઈ શકે.’ ન્યાયાધીશે સ્પષ્ટતા કરી કે કોર્ટ એક ક્ષણ માટે પણ અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાને અંકુશમાં લેવાનો પ્રયાસ કરી રહી નથી, પરંતુ અપેક્ષા રાખે છે કે પ્રસ્તાવિત માર્ગદર્શિકા અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા અને નુકસાનકારક વાણી વચ્ચે રેખા દોરશે.
કેન્દ્ર વતી હાજર રહેલા એટર્ની જનરલ આર વેંકટરામણીએ જવાબ આપ્યો કે પ્રસ્તાવિત માર્ગદર્શિકાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય સોશિયલ મીડિયા વપરાશકર્તાઓને સંવેદનશીલ બનાવવાનો રહેશે. પરંતુ જો કોઈ ઉલ્લંઘન કરે છે, તો તેણે જવાબદારી લેવી પડશે. આમાંના ઘણા મીડિયા બ્લોગ્સ તમારા પોતાના અહંકારને પોષવા જેવા છે.
