અંગ્રેજીમાં એને બનાના કહેવામાં આવે છે. પહેલા મને એવું લાગતું કે બનાના એટલે બનાવટ કરવી. પણ કેળામાં નામ સિવાય બીજી કોઈ બનાવટ નથી અને હિન્દી શબ્દ બનાના એને લાગુ પડતો નથી.
કેળા વૈશ્વિક સ્તરે સૌથી વધુ પ્રમાણમાં વપરાશમાં લેવાયેલ ફળ છે, જે ૧૩૦ થી વધુ દેશોમાં ઉગાડવામાં આવે છે. દક્ષિણપૂર્વ એશિયાના વતની, કેળા એક સમૃદ્ધ ઇતિહાસ અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ સાથે, ૧ લાખ વર્ષથી વધુ સમયથી ઉગાડવામાં આવે છે.
કેળા પોટેશિયમ, વિટામિન સી અને બી ૬ અને આહાર ફાઇબર સહિતના આવશ્યક પોષક તત્વોનો ઉત્તમ સ્રોત છે. તેમાં કેલરી ઓછી છે અને એન્ટીઓકિસડન્ટોમાં સમૃદ્ધ છે, જે તેને તંદુરસ્ત નાસ્તાનો વિકલ્પ બનાવે છે. કેળામાં પોટેશિયમની સામગ્રી તંદુરસ્ત બ્લડ પ્રેશર જાળવવામાં મદદ કરે છે, હાડકાના સ્વાસ્થ્યને પ્રોત્સાહન આપે છે અને સ્નાયુઓના કાર્યને ટેકો આપે છે.
કેળાની ઘણી જાતો છે, જેમાં પ્રત્યેકની અલગ લાક્ષણિકતા અને સ્વાદ છે. સૌથી સામાન્ય રીતે વપરાશમાં લેવામાં આવતી વિવિધતા એ કેવેન્ડિશ કેળા છે, જે વૈશ્વિક ઉત્પાદનના ૪૫% જેટલો હિસ્સો ધરાવે છે. અન્ય લોકપ્રિય જાતોમાં ગ્રોસ મિશેલ, લેડી ફિંગર અને પ્લાન્ટાઇન કેળા સામેલ છે.
કેળા વિવિધ સમાજમાં નોંધપાત્ર સાંસ્કૃતિક અને પ્રતીકાત્મક અર્થ ધરાવે છે. ઘણી એશિયન સંસ્કૃતિઓમાં, કેળા સમૃદ્ધિ, સારા નસીબ અને ફળદ્રુપતાનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. કેટલીક આફ્રિકન સંસ્કૃતિઓમાં, કેળા પરંપરાગત સમારોહ અને ધાર્મિક વિધિઓમાં વપરાય છે.
કેળા ઘણા દેશો માટે ખાસ કરીને મધ્ય અને દક્ષિણ અમેરિકા, કેરેબિયન અને દક્ષિણપૂર્વ એશિયામાં આવકનો નોંધપાત્ર સ્રોત છે. વૈશ્વિક કેળા ઉદ્યોગની કિંમત અબજો ડોલર છે, જે લાખો લોકો માટે રોજગારની તકો પૂરી પાડે છે.
કેળાના ઉદ્યોગને આબોહવા પરિવર્તન, રોગ અને જીવાતોની અસર સહિતના ઘણા પડકારોનો સામનો કરવો પડે છે. પનામા રોગ, એક ફંગલ ચેપ વગેરે કેળાના વાવેતરને બરબાદ કરી દે છે. જો કે, સંશોધનકારો રોગ-પ્રતિરોધક જાતો વિકસાવવા માટે કામ કરી રહ્યા છે, અને કેળાના ઉત્પાદનના પર્યાવરણીય પ્રભાવને ઘટાડવા માટે ટકાઉ ખેતી પદ્ધતિઓ અપનાવવામાં આવી રહી છે.
કેળા એક પૌષ્ટિક, બહુમુખી અને સાંસ્કૃતિક રીતે નોંધપાત્ર ફળ છે જે વૈશ્વિક ખાદ્ય પ્રણાલીમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. જેમ કે કેળાની માંગ વધતી જાય છે, આ પ્રિય ફળની લાંબા ગાળાની ઉપલબ્ધતાને સુનિશ્ચિત કરવા માટે પડકારોનો સામનો કરવો અને ટકાઉ ઉત્પાદન પદ્ધતિઓને પ્રોત્સાહન આપવું જરૂરી છે. ઉલ્લેખનીય છે કે કેળનું વૃક્ષ ભગવાન વિષ્ણુને અતિપ્રિય છે અને ભારતભરમાં અને વિદેશમાં પણ સત્યનારાયણની કથા વખતે કેળના પાનની નીચે ભગવાન વિષ્ણુનું સ્થાપન થાય છે.
