ફળ ઉતારવાં: ચીકુના ઝાડ ઉપર લગભગ બારેમાસ વધતા ઓછા પ્રમાણમાં પુષ્પો અને ફળો જોવા મળે છે. સામાન્ય રીતે ઓકટોબરથી જાન્યુઆરી માસના ગાળા દરમ્યાન વધુ ફળ મળે છે. ત્યારબાદ મે માસ સુધી ફળો મળતા રહે છે. ફળની છાલ લીલાને બદલે પીળાશ પડતી જણાય, ફળ ઉપર હાથ ઘસવાથી રેતી જેવો ઝીણો ભૂકો હાથમાં ચોંટે અને ફળની ટોચ પરનો કાંટો સહેજ અડકતાં ખરી પડે ત્યારે ફળો ઉતારવા લાયક ગણાય છે. ફળો ઉતારવા માટે વેડીનો ઉપયોગ કરવો. ફળો જમીન ઉપર ન પડે તેની ખાસ કાળજી રાખવી. ઉતારેલ ફળોને કોથળામાં નાખી હલાવવા જેથી ફળ સ્વચ્છ અને ચળકાટ આપશે. કોથળામાં નાંખીને હલાવવાના વિકલ્પે ફળોને પાણીમાં ધોઈ સૂકવવામાં આવે છે. ત્યારબાદ કદ પ્રમાણે વર્ગીકરણ કરીને બજારમાં મોકલવામાં આવે છે.
ઉત્પાદન: ચીકુની કલમોની રોપણી પછી શરૂઆતમાં બે વર્ષ સુધી આવતા ફળો તોડી નાખવા હિતાવહ છે. ધીરેધીરે ચોથા વર્ષ પછી ઉત્પાદન મળતું થાય છે. સામાન્ય રીતે પુખ્ત વય (૧ર થી ૧પ વર્ષ) ના ઝાડ પ્રતિવર્ષ ૧ર૦ થી ૧પ૦ કિ.ગ્રા. જેટલું ફળનું ઉત્પાદન આપે છે.
ટકાઊ શક્તિઃ ફળોને ઉતાર્યા પછી મુખ્યત્વે ત્રણ ગ્રેડમાં વર્ગીકૃત કરવા જોઈએ ત્યારબાદ કાગળના બોક્ષમાં ૧૦ કિલોગ્રામ ફળ ભરવા,
૧). ફળોને ઉતાર્યા બાદ ૧પ૦ પી.પી.એમ. જીબ્રેલીક એસિડના દ્રાવણમાં ૮ થી ૧૦ મિનિટ બોળ્યા બાદ કાગળના બોક્ષમાં ભરવાથી તેની ટકાઉ શકિત વધે છે.
૨). થયેલ અભ્યાસ મુજબ ચીકુને ઉતાર્યા બાદ ૧ % ચુનાના દ્રાવણમાં પ મિનિટ સુધી ડૂબાડી સુકાયા બાદ પાણીમાં ધોવાથી ફળોના દેખાવમાં સુધારો થાય છે અને ટકાઉ શકિત વધે છે.
૩) એક અભ્યાસ મુજબ ફળોને ઉતાર્યા બાદ ૧૦ સે.ગ્રે. તાપમાને ૮ કલાક સુધી પ્રિકુલીંગની માવજત આપીને પ૦ માઈક્રોનની ૧.ર ટકા કાણાવાળી બેગમાં ભરી સીએફબી બોકસમાં મૂકી ૧ર સે.ગ્રે. તાપમાને કોલ્ડ સ્ટોરેજમાં રાખવાથી ફળોની ગુણવત્તાને અસર થયા વગર ૧પ દિવસ સુધી સંગ્રહ કરી શકાય છે.
ઔષધીય ગુણોઃ ચીકુનાં પાકા ફળ ખૂબ મધુર, શીતળ, પૌષ્ટિક, રૂચિકર, તાવ મટાડનાર અને પિતશામક છે. આહાર તરીકે તે ખુબ લાભપ્રદ ફળ છે. તે ખાવાથી શરીરમાં તાજગી અને સ્ફૂર્તિ આવે છે તથા આંતરડાની શક્તિ વધે છે, આંતરડાં મજબૂત બને છે, વીર્યની વૃધ્ધિ થાય છે. બીમાર દર્દીઓ માટે તે ખૂબ પથ્ય ખોરાક છે. કાચાં ચીકુ ખાવાથી કબજિયાત, મંદાગ્નિ તથા ઉદરશૂળ થાય છે. ૧). મુત્રદાહ: પાકા ચીકુ સાકર છાંટી રોજ ૩ વખત ખાવા.૨). ધાતુપુષ્ટિઃ પાકાં – મીઠા ચીકુ સાકર નાંખી ખાવા કે ચીકુનો દૂધમાં શેઈક બનાવીને પીવો અથવા ચીકુનો હલવો બનાવી ખાવો. ૩). પિત–પ્રકોપઃ ચીકુના ફળની છાલ ઉતારી, બીયાં કાઢી નાખી, તેની ચીરીઓ માખણમાં રાત્રે પલાળી રાખી, રોજ સવારે ખાવાથી પિત (ગરમી) નો પ્રકોપ શાંત થશે. – તાસીર મુજબ સેવન કરવું.
ચીકુ
પ્રતિ-૧૦૦ ગ્રામ – પોષક તત્વો
કાર્બોહાઈડ્રેટ ૩૨ ગ્રામ, સોડિયમ ૭ મી.ગ્રામ, ફેટ ૦.૫ ગ્રામ, ડાયેટરી ફાઈબર ૫.૪ ગ્રામ, સુગર ૨૦ ગ્રામ, પ્રોટીન ૧.૫ ગ્રામ, કેલ્શિયમ ૧૮ મી.ગ્રામ, પોટેશિયમ ૪૫૪ મી.ગ્રામ
