પહેલગામ હુમલાનો બદલો લેવાની ચર્ચાઓ વચ્ચે, મોદી સરકારે એક મોટો રાજકીય નિર્ણય લીધો છે. એનડીએ સરકારે નિર્ણય લીધો છે કે ૨૦૨૬ માં યોજાનારી વસ્તી ગણતરીની સાથે, તે દેશભરમાં જાતિગત વસ્તી ગણતરી પણ કરશે. કોંગ્રેસ અને ખાસ કરીને તેના નેતા રાહુલ ગાંધી ૨૦૨૪ની લોકસભા ચૂંટણીથી જ આ માંગ કરી રહ્યા હતા અને તેને પોતાનો સૌથી મોટો મુદ્દો બનાવ્યો હતો. પરંતુ, મોદી સરકારે અણધારી રીતે જાતિ વસ્તી ગણતરીની વાત કરીને દેશના રાજકારણને સંપૂર્ણપણે નવો વળાંક આપ્યો છે. તેની પહેલી અસર બિહાર અને પછી પશ્ચિમ બંગાળ વિધાનસભા ચૂંટણીમાં જાવા મળી શકે છે.
દેશમાં છેલ્લી જાતિગત વસ્તી ગણતરી બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન ૧૯૩૧ માં હાથ ધરવામાં આવી હતી. આ રીતે, સ્વતંત્ર ભારતમાં આ પ્રકારની આ પહેલી કવાયત હશે. રાજકીય રીતે, આ નિર્ણયના દૂરગામી પરિણામો આવવાની શક્્યતા છે. કારણ કે, મોદી સરકાર પહેલાથી જ રાષ્ટ્રીય પછાત વર્ગ આયોગને બંધારણીય દરજ્જા આપવા બદલ અને કોંગ્રેસને ઓબીસી વિરોધી ગણાવવા બદલ પીઠ થપથપાવી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં, આ નિર્ણય ખાસ કરીને કોંગ્રેસ અને તેના સાથી પક્ષોની વ્યૂહરચનાના સૌથી મોટા એજન્ડા માટે મોટો આંચકો છે.
કોંગ્રેસના નેતા અને લોકસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધીએ ‘જેટલી વસ્તી, તેટલા અધિકાર’ નામનું અભિયાન શરૂ કર્યું છે. ૨૦૨૪ની લોકસભા ચૂંટણીમાં, ખાસ કરીને ઉત્તર પ્રદેશમાં, ઇન્ડિયા બ્લોકને પણ આનો ફાયદો થયો. ભાજપે પોતાની ઓબીસી અને દલિત વોટ બેંક પણ ગુમાવી દીધી. કારણ કે તે સમયે કોંગ્રેસ અને તેના સાથી પક્ષોએ જારશોરથી પ્રચાર કર્યો હતો કે ભાજપ ૪૦૦ બેઠકોની માંગ કરી રહી છે જેથી તે બંધારણમાં ફેરફાર કરી શકે અને અનામત નાબૂદ કરી શકે. હવે ભાજપ કોંગ્રેસ અને તેના સાથી પક્ષોના મુદ્દાનો ફાયદો ઉઠાવવાનો પ્રયાસ કરી શકે છે.
છેલ્લા એક વર્ષથી વધુ સમયથી, કોંગ્રેસના નેતા રાહુલ ગાંધી હંમેશા જાતિગત વસ્તી ગણતરી વિશે વાત કરી રહ્યા છે. તેઓ દરેક પ્રકારના હોદ્દા પર, દરેક વિભાગમાં લોકોની જાતિ ગણતરી વિશે પૂછી રહ્યા છે અને આ બહાના પર સરકારને ઘેરી રહ્યા છે. તેમણે તેલંગાણા અને કર્ણાટકમાં પોતાની કોંગ્રેસ સરકારો પર પણ આવા વસ્તી ગણતરી અહેવાલો જાહેર કરવા દબાણ કર્યું. હવે ભાજપના નેતૃત્વ હેઠળની દ્ગડ્ઢછ સરકાર દેશભરમાં જાતિગત વસ્તી ગણતરીની વાત કરી રહી છે. આ સાથે, ભાજપ એવો પણ આરોપ લગાવી રહ્યું છે કે કોંગ્રેસ શરૂઆતથી જ જાતિગત વસ્તી ગણતરીનો વિરોધ કરી રહી છે. હવે, સરકારે જે રીતે પરિસ્થિતિને પલટાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે તે પછી, મોટો પ્રશ્ન એ છે કે રાહુલ પોતાના એજન્ડાનો કેટલો લાભ લઈ શકશે.
બિહાર વિધાનસભાની ચૂંટણી આ વર્ષે ઓક્ટોબર-નવેમ્બરમાં યોજાવાની છે. બિહારની ચૂંટણીમાં જાતિ સૌથી મોટો મુદ્દો રહ્યો છે. અહીં જાતિ સમીકરણો આખરે ચૂંટણી પરિણામો નક્કી કરે છે. ખરેખર, બિહાર જાતિ સર્વેક્ષણ થઈ ચૂકયું છે. પરંતુ ઓબીસી પીએમ નરેન્દ્ર મોદી અને ઓબીસી સીએમ નીતિશ કુમારને આ દ્વારા રાજ્યમાં એક નવી વાર્તા સ્થાપિત કરવાની તક મળી શકે છે, જે ચોક્કસપણે કોંગ્રેસના નેતૃત્વ હેઠળના લાલુ યાદવના રાજદના રાજકારણ માટે કમર તોડી નાખનારી ચાલ સાબિત થઈ શકે છે, જે એમવાય (મુસ્લિમ-યાદવ) સમીકરણથી આગળ જાઈ રહી છે.
આવતા વર્ષે પશ્ચિમ બંગાળ સહિત અન્ય ઘણા રાજ્યોમાં વિધાનસભા ચૂંટણીઓ યોજાવાની છે. પરંતુ, ભાજપ અને વિપક્ષ માટે સૌથી મોટી અગ્નિ કસોટી ૨૦૨૭ માં યોજાનારી ઉત્તર પ્રદેશની ચૂંટણી છે. અહીં, કોંગ્રેસના નેતા અખિલેશ યાદવની સમાજવાદી પાર્ટી પીડીએ (પછાત-દલિત-લઘુમતી) ભાગ સ્થાપિત કરી રહી છે. લોકસભાની ચૂંટણીમાં પણ તેણે આનો ફાયદો ઉઠાવ્યો છે. પરંતુ, જાતિ વસ્તી ગણતરીનું કાર્ડ રમીને, ભાજપ રાજ્યના ઓબીસી અને દલિત સમુદાયને પોતાનાથી દૂર રાખવાની વિપક્ષની રણનીતિને નબળી બનાવી શકે છે.
