૨૦૨૫ના અંતમાં બિહારમાં યોજાનારી વિધાનસભા ચૂંટણીની તૈયારીઓ તેજ થઈ ગઈ છે. શાસક રાષ્ટ્રીય લોકશાહી જોડાણ અને વિપક્ષી મહાગઠબંધન બંને તેમની વ્યૂહરચનાઓને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં વ્યસ્ત છે. પરંતુ એનડીએની અંદર તાજેતરના વિકાસથી રાજકીય વર્તુળોમાં ચર્ચાઓ ગરમ થઈ ગઈ છે. કેન્દ્રીય મંત્રી અને લોક જનશક્તિ પાર્ટી (રામ વિલાસ) ના નેતા ચિરાગ પાસવાનના “બિહાર તેમને બોલાવી રહ્યું છે” તેવા નિવેદન અને હિન્દુસ્તાની અવમ મોરચાના નેતા જીતન રામ માંઝીની ૩૦-૪૦ બેઠકોની માંગણીએ પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો છે કે શું એનડીએમાં બધું બરાબર છે?
બિહારના દલિત સમુદાય, ખાસ કરીને પાસવાન જાતિનો એક મોટો ચહેરો ગણાતા ચિરાગ પાસવાને તાજેતરમાં એક નિવેદન આપીને રાજકીય વર્તુળોમાં ખળભળાટ મચાવી
દીધો છે. તેમણે કહ્યું કે મારા રાજકારણમાં પ્રવેશનું કારણ બિહાર અને બિહારીઓ છે. મારા માટે સાંસદ બનવા કરતાં ધારાસભ્યની ભૂમિકા વધુ મહત્વપૂર્ણ હશે, જ્યાં હું મારા રાજ્ય માટે વધુ કામ કરી શકું. આ નિવેદનને ઘણી રીતે જોવામાં આવી રહ્યું છે. કેટલાક વિશ્લેષકો માને છે કે ચિરાગ વિધાનસભા ચૂંટણીમાં પોતાના પક્ષને મજબૂત સ્થિતિમાં લાવવા માટે દબાણની રણનીતિ અપનાવી રહ્યા છે, જ્યારે અન્ય લોકો કહે છે કે આ તેમની મુખ્ય પ્રધાનપદની મહત્વાકાંક્ષાનો સંકેત હોઈ શકે છે.
ચિરાગનું આ નિવેદન એટલા માટે પણ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે ૨૦૨૦ ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં તેમની પાર્ટીએ દ્ગડ્ઢછ થી અલગ ચૂંટણી લડી હતી અને જદયુને ભારે નુકસાન પહોંચાડ્યું હતું. તે સમયે, ચિરાગે નીતિશ કુમાર પર આકરા પ્રહારો કર્યા હતા અને તેમની નળના પાણી યોજનામાં ભ્રષ્ટાચારનો આરોપ લગાવ્યો હતો. જાકે, ૨૦૨૪ની લોકસભા ચૂંટણીમાં, ચિરાગે એનડીએ સાથે ગઠબંધન કર્યું અને તેમની પાર્ટીએ ૧૦૦% સ્ટ્રાઇક રેટ સાથે પાંચ બેઠકો જીતી. આ પ્રદર્શન તેમની રાજકીય શક્તિને પ્રતિબિંબિત કરે છે, અને આ જ કારણ છે કે તેમનું તાજેતરનું નિવેદન અન્ય એનડીએ સાથી પક્ષો, ખાસ કરીને જદયુ અને ભાજપ માટે ચિંતાનું કારણ બની શકે છે.ચિરાગના નિવેદન પહેલા જીતન રામ માંઝીએ પણ પોતાની માંગણીઓ મૂકીને એનડીએમાં હલચલ મચાવી દીધી હતી. માંઝીએ દાવો કર્યો હતો કે વિધાનસભા ચૂંટણીમાં તેમની પાર્ટીને ૩૦-૪૦ બેઠકો મળવી જોઈએ. માંઝીની પાર્ટી ‘હમ’ મુખ્યત્વે બિહારની સૌથી પછાત જાતિઓમાંની એક, મુસહર સમુદાય (મહાદલિત)નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
માંઝીનો ઇતિહાસ છે કે તેઓ રાજકીય જોડાણોમાં પોતાની શરતો સ્વીકારવામાં માહિર હતા. ૨૦૧૫ માં પણ તેમણે એનડીએમાં સીટ વહેંચણી પર કડક વલણ અપનાવ્યું હતું, જેના કારણે ચિરાગ પાસવાન સાથે તેમના મતભેદના અહેવાલો આવ્યા હતા. આ વખતે પણ માંઝીની ૩૦-૪૦ બેઠકોની માંગ દર્શાવે છે કે તેઓ પોતાના પક્ષને પ્રતીકાત્મક સાથીની ભૂમિકા સુધી મર્યાદિત રાખવા માંગતા નથી. બિહારમાં એનડીએ ગઠબંધનમાં ભાજપ, જેડીયુ, એલજેપી (રામ વિલાસ), એચએએમ અને રાષ્ટ્રીય લોક મોરચા (ઉપેન્દ્ર કુશવાહા) એમ પાંચ મુખ્ય પક્ષોનો સમાવેશ થાય છે. પરંતુ આ ગઠબંધન માટે બેઠકોની વહેંચણી હંમેશા એક પડકાર રહી છે. ૨૦૨૪ની લોકસભા ચૂંટણીમાં, ભાજપે ૧૭ બેઠકો, જેડીયુએ ૧૬ બેઠકો, એલજેપી (રામવિલાસ)એ ૫ બેઠકો અને એચએએમ અને રાષ્ટ્રીય લોક મોર્ચાએ ૧-૧ બેઠકો પર ચૂંટણી લડી હતી. પરંતુ વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ૨૪૩ બેઠકોનું વિતરણ એટલું સરળ નહીં હોય, કારણ કે દરેક પક્ષ વિધાનસભા ચૂંટણીમાં પોતાની તાકાત અને પ્રભાવ વધારવા માંગશે.
ચિરાગ અને માંઝીના તાજેતરના નિવેદનો દર્શાવે છે કે એનડીએમાં બેઠકોની વહેંચણીને લઈને ઝઘડો શરૂ થઈ ગયો છે. ચિરાગે સ્પષ્ટતા કરી છે કે બેઠકોની સંખ્યા ગઠબંધનની અંદર નક્કી કરવામાં આવશે, પરંતુ તેમનો ઇરાદો ૧૦૦% સ્ટ્રાઇક રેટ જાળવવાનો છે. બીજી તરફ, માંઝીની માંગ ભાજપ અને જેડીયુ પર દબાણ વધારશે, કારણ કે બંને મોટા પક્ષો તેમની બેઠકોમાં વધુ ઘટાડો કરવાના પક્ષમાં નહીં હોય.એનડીએમાં તણાવના સંકેતો છે, ત્યારે મહાગઠબંધન પોતાની એકતાનો દાવો કરી રહ્યું છે. તાજેતરમાં, પટણા અને દિલ્હીમાં મહાગઠબંધનની બેઠકોમાં, બેઠકોની વહેંચણી અને મુખ્યમંત્રી પદ માટેના ચહેરા પર ચર્ચા થઈ હતી. રાષ્ટ્રીય જનતા દળએ તેજસ્વી યાદવને મુખ્યમંત્રી ચહેરો બનાવવાની માંગણી આગળ ધપાવી છે, જેના માટે કોંગ્રેસ અને અન્ય સાથી પક્ષોએ સકારાત્મક સંકેતો આપ્યા છે.મહાગઠબંધનનો આ સંયુક્ત ચહેરો એનડીએ માટે પડકાર બની શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે એનડીએમાં બેઠકોની વહેંચણી અને નેતૃત્વને લઈને મતભેદો ઉભા થઈ રહ્યા છે. ચિરાગ પાસવાને મહાગઠબંધનમાં તિરાડોનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે વિપક્ષમાં સર્વોપરિતા માટે યુદ્ધ ચાલી રહ્યું છે, પરંતુ જા દ્ગડ્ઢછ તેની એકતાને મજબૂત કરવામાં અસમર્થ રહે તો તેમની ટિપ્પણી વિપરીત અસર કરી શકે છે. ચિરાગ પાસવાન માટે બીજા મહત્વપૂર્ણ ઘટનાક્રમ તેમના કાકા પશુપતિ કુમાર પારસનું એનડીએ છોડવું હતું. પારસે તાજેતરમાં એનડીએ સાથેના સંબંધો તોડવાની જાહેરાત કરી હતી અને મહાગઠબંધનમાં જાડાવાની શકયતા વ્યક્ત કરી હતી.
