બિહારના રાજકારણમાં બે દાયકાથી સત્તાના કેન્દ્રબિંદુ રહેલા નીતિશ કુમાર માટે ૨૦૨૫ની ચૂંટણી ખૂબ જ મુશ્કેલ માનવામાં આવે છે. નીતિશ ચોક્કસપણે એનડીએનો ચહેરો છે, પરંતુ માત્ર વિપક્ષ જ નહીં પરંતુ ભાજપના નેતાઓના નિવેદનો પણ ચિંતાઓ ઉભી કરી રહ્યા છે. આરજેડી નેતા તેજસ્વી યાદવથી લઈને પ્રશાંત કિશોર અને કોંગ્રેસ સુધી, બધાએ નીતિશ વિરુદ્ધ એક મજબૂત રાજકીય ચક્રવ્યૂહ ઉભો કર્યો છે. આવી સ્થિતિમાં, નીતિશ કુમારે ડીએમ ફોર્મ્યુલાની રણનીતિ બનાવી છે એટલે કે દલિત અને મહિલા મતો મેળવવા માટે પોતાનો જૂનો રાજકીય દરજ્જા પાછો મેળવવો અને સતત પાંચમી વખત ચૂંટણી જંગ જીતવો.બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણીની લડાઈ જીતવા માટે નીતિશ કુમાર સંપૂર્ણપણે મેદાનમાં ઉતરી ગયા છે. હાલમાં તેમનું સંપૂર્ણ ધ્યાન જાતિ સમીકરણોને સંતુલિત કરવા પર છે કારણ કે બિહારનું રાજકારણ હજુ પણ જાતિની આસપાસ કેન્દ્રિત છે. બિહારમાં બે દાયકાથી સત્તામાં રહેલા નીતિશ કુમારની નજર દલિત અને મહિલા મતો પર છે અને તેઓ તેમને આકર્ષવા માટે શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરી રહ્યા છે. દલિત મતો માટે ભીમ સંસદ અને ભીમ સંવાદ બાદ નીતિશે હવે ભીમ મહા કુંભ યોજવાનું આયોજન કર્યું છે. મહિલા મતદારોને આકર્ષવા માટે, તેઓ રાજ્યમાં મહિલા સંવાદ કાર્યક્રમ શરૂ કરવા જઈ રહ્યા છે.
બિહારમાં, મહિલા મતદારો પાસે કોઈપણ પક્ષનો રમત બનાવવા અથવા તોડવાની શક્તિ છે. નીતિશ કુમાર ફક્ત મહિલા મતોના સમર્થનથી જ સત્તાનું કેન્દ્રબિંદુ બની રહ્યા છે. ૨૦૨૫ની ચૂંટણી પહેલા, ફરી એકવાર મહિલા મતોને આકર્ષવા માટે એક કાર્યક્રમ શરૂ કરવામાં આવી રહ્યો છે. આ બહાના હેઠળ તેજસ્વી યાદવની ‘માઈ બહિન માન યોજના’ના પગલાનો સામનો કરવા માટે જેડીયુએ રણનીતિ બનાવી છે. શુક્રવારે, નીતિશ કુમાર પટનાથી મહિલા સંવાદ અભિયાન શરૂ કરશે, જે આગામી ૨ મહિના સુધી સમગ્ર બિહારમાં ચાલશે.
જદયુએ આ અભિયાન હેઠળ બિહારની લગભગ ૨ કરોડ મહિલાઓ સુધી પહોંચવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે, જેના માટે મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમાર પટનાથી ૫૦ પ્રચાર વાહનો મોકલશે. આગામી ૨ મહિના સુધી બિહારમાં ૭૦ હજાર સ્થળોએ મહિલા સંવાદ કાર્યક્રમો યોજાશે. આ અભિયાન દ્વારા બિહારના દરેક ગામડામાં મહિલાઓને સરકારી યોજનાઓ વિશે માહિતી આપવામાં આવશે, જેમાં ખાસ કરીને મહિલાઓને લગતી યોજનાઓની ચર્ચા કરવામાં આવશે. આ સંવાદ કાર્યક્રમમાં બિહારના ૧.૨૫ લાખથી વધુ જીવિકા દીદીઓ પણ ભાગ લેશે.મહિલા સંવાદ કાર્યક્રમ દ્વારા, નીતિશ સરકાર માત્ર મહિલાઓ માટે ચાલતી કલ્યાણકારી યોજનાઓ વિશે માહિતી આપશે નહીં, પરંતુ બિહારમાં મહિલાઓના સશક્તિકરણ માટે સરકારના મુખ્ય નિર્ણયો વિશે પણ માહિતી આપશે, જેમાં મહિલા અનામત, દારૂબંધી, બાળ લગ્ન, દહેજ નાબૂદી, આજીવિકા કાર્યક્રમ, મુખ્યમંત્રી કન્યા ઉત્થાન યોજના, કન્યા વિદ્યાર્થી ડ્રેસ યોજનાનો સમાવેશ થાય છે. આ બધા નિર્ણયો અને સરકારી યોજનાઓ બિહારની દરેક મહિલા સુધી પહોંચે તેવો લક્ષ્ય છે. આ રીતને મહિલાઓને આકર્ષવાની રણનીતિ તરીકે ગણવામાં આવી રહી છે.
બિહારમાં ૧૮ ટકા દલિત મતદારો છે, જેમની પાસે કોઈપણ પક્ષને સત્તામાં લાવવાની અથવા સત્તા પરથી દૂર કરવાની ક્ષમતા છે. દલિત મતોની શક્તિ જોઈને, નીતિશ કુમારે તેમને આકર્ષવા માટે પ્રયાસો શરૂ કર્યા છે. દલિત સમુદાય સાથે જાડાવાના પ્રયાસરૂપે, JDU એ ગયા વર્ષે નવેમ્બર-ડિસેમ્બરમાં ભીમ સંસદ શરૂ કરી હતી. આ વર્ષે ૧૩ એપ્રિલના રોજ, નીતીશ કુમારે ભીમ સંવાદને સંબોધિત કરતી વખતે લોકોને દલિત સમુદાય માટે શરૂ કરાયેલી યોજનાઓથી વાકેફ કર્યા હતા. ૧૪ એપ્રિલના રોજ આંબેડકર જયંતિ નિમિત્તે, નીતીશે આંબેડકર સમરાગ યોજના શરૂ કરી.ચૂંટણીની ગરમીને ધ્યાનમાં રાખીને, નીતિશ કુમાર દલિત સમુદાયને દલિત-કેન્દ્રિત યોજનાઓથી વાકેફ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે જેથી ત્નડ્ઢેં પર તેમનો વિશ્વાસ અકબંધ રહે. વિધાનસભા ચૂંટણીના ધમાલને ધ્યાનમાં રાખીને ત્નડ્ઢેં ભીમ મહાકુંભનું આયોજન કરવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. આ દ્વારા જદયુ દલિત સમુદાયને જણાવશે કે નીતીશ સરકારે તેમના માટે શું પગલાં લીધાં છે. જો તમે ૨૦૨૫ માં સત્તામાં આવશો, તો તમે દલિત સમુદાય માટે શું કામ કરશો? નીતિશ કુમાર બિહારમાં પોતાનું રાજકીય સ્થાન પાછું મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, જેના માટે તેઓ સતત સક્રિય છે. આવી સ્થિતિમાં, તેમનું ધ્યાન દલિત અને મહિલા મતો પર છે, જેને ડી-એમ ફોર્મ્યુલા પણ કહેવામાં આવી રહ્યું છે. ૨૦૦૫માં બિહારમાં પહેલીવાર સત્તામાં આવ્યા બાદ, નીતિશ કુમાર દલિતો અને મહિલાઓને પોતાની મજબૂત વોટ બેંક બનાવવામાં સફળ રહ્યા છે, જેની મદદથી તેઓ ૨૦૧૦, ૨૦૧૫ અને ૨૦૨૦માં સત્તામાં આવ્યા હતા. ૨૦૨૦માં જેડીયુ નબળું પડ્યું હોવા છતાં, નીતિશ ભાજપના સમર્થનથી મુખ્યમંત્રી બનવામાં સફળ રહ્યા છે. હવે નીતિશ કુમાર ૨૦૨૫ માં કોઈ રાજકીય જોખમ લેવા માંગતા નથી. કોંગ્રેસથી લઈને પ્રશાંત કિશોરની જનસુરાજ પાર્ટી સુધી, બધાની નજર બિહારના દલિત મતો પર છે. કોંગ્રેસે દલિત સમુદાયના રાજેશ કુમારને પ્રદેશ પ્રમુખ અને સુશીલ પાસીને બિહારના સહ-પ્રભારી તરીકે નિયુક્ત કર્યા છે. આ ઉપરાંત, રાહુલ ગાંધીનું સંપૂર્ણ ધ્યાન દલિત મતો પર છે અને તેમને મેળવવા માટે, તેઓ સામાજિક ન્યાયનો એજન્ડા નક્કી કરી રહ્યા છે.
