દેશના સૌથી પ્રદૂષિત શહેરોની યાદીમાં દિલ્હી ટોચ પર છે. અહીંની હવામાં ઝેર છે. પરંતુ આ ડિસેમ્બરમાં દિલ્હીની હવા એટલી સ્વચ્છ થઈ ગઈ છે કે છેલ્લા ૯ વર્ષમાં ક્યારેય આટલી સ્વચ્છ નથી રહી. એટલે કે વર્ષ ૨૦૧૫થી હવાની ગુણવત્તા ચકાસવામાં આવી રહી છે. ત્યારપછી આ પહેલીવાર છે જ્યારે દિલ્હીમાં આટલી સ્વચ્છ હવા મળી છે. સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડના ડેટા અનુસાર એર ક્વોલિટી ઈન્ડેક્સનું સંકલન ૨૦૧૫માં શરૂ થયું હતું.
આ વર્ષે ડિસેમ્બરમાં જ્યારે દિલ્હીનો એકયુઆઇ તપાસવામાં આવ્યો ત્યારે આમાંથી માત્ર એક જ દિવસે ‘ખૂબ નબળી હવા’ નોંધવામાં આવી હતી. આ સિવાય એકયુઆઇ ૬ દિવસે ‘મધ્યમ હવા’ તરીકે નોંધવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે ૮ દિવસનો એકયુઆઇ ‘નબળો’ તરીકે નોંધાયો હતો. આ મહિને ૮ ડિસેમ્બરે જ દિલ્હીની હવા સૌથી વધુ ઝેરી હતી. જેનો એકયુઆઇ ૩૦૨ નોંધાયો હતો. જે ખૂબ જ ખરાબ શ્રેણીમાં આવે છે. ડિસેમ્બરમાં ૬ દિવસ સુધી હવાની ગુણવત્તા ‘મધ્યમ’ રહી, જે અત્યાર સુધીના સૌથી વધુ દિવસો છે. આ વર્ષે ૧ ડિસેમ્બરથી ૧૫ ડિસેમ્બરની વચ્ચે દિલ્હીનો સરેરાશ એકયુઆઇ ૨૩૮ હતો, જે ડિસેમ્બર માટે અત્યાર સુધીનો સૌથી ઓછો છે. છેલ્લા નવ વર્ષોમાં, ડિસેમ્બરના પ્રથમ અર્ધવાર્ષિક ગાળામાં સરેરાશ એકયુઆઇ ૩૦૦ થી ઉપર રહ્યો છે, જે આ મહિનાના પહેલા ભાગમાં એકદમ સ્વચ્છ બનાવે છે. અગાઉ, ૨૦૨૨ માં મહિનાના પ્રથમ છ મહિનામાં સૌથી નીચો સરેરાશ છઊૈં ૩૦૧ હતો. ગયા વર્ષે સમાન સમયગાળા માટે સરેરાશ ૩૨૭ હતો.
આની પાછળ, હવામાન નિષ્ણાતો કહે છે કે ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતમાં આખા મહિના દરમિયાન મજબૂત અને સતત પવનો નોંધાયા હતા, ભેજનો અભાવ અને ધુમ્મસને કારણે હવાની ગુણવત્તા સુધારવામાં મદદ મળી હતી. સ્કાયમેટ હવામાનશાસ્ત્રના વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ મહેશ પલાવતે જણાવ્યું હતું કે, “સામાન્ય રીતે ડિસેમ્બરમાં આપણે મધ્યમથી ગાઢ ધુમ્મસ જાયે છે, જે પ્રદૂષકોને ફેલાવવાનું મુશ્કેલ બનાવે છે. ઉપરાંત, પવન ધીમો હોય છે. સરેરાશ, મોટાભાગના દિવસોમાં પવન ૮-૧૦ ગસ્ટ હોય છે. “તેઓ ૧૦ કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપે આગળ વધી રહ્યા છે, અને કેટલાક દિવસોમાં તે ૨૦ કિલોમીટર પ્રતિ કલાક સુધી પહોંચે છે.” તેમણે કહ્યું કે દિલ્હી-એનસીઆરમાં પણ મોટાભાગના દિવસોમાં આકાશ સ્વચ્છ રહ્યું છે. થોડા દિવસો સિવાય મેદાની વિસ્તારોમાં પૂરતો ભેજ જોવા મળ્યો નથી. આનો અર્થ એ છે કે ધુમ્મસ તે તીવ્રતાથી નથી બની રહ્યું જે નવેમ્બરના મધ્યમાં જોવા મળ્યું હતું.
તમને જણાવી દઈએ કે, પાછલા વર્ષોમાં ૧ થી ૧૫ ડિસેમ્બરની વચ્ચે સરેરાશ એકયુઆઇ ૨૦૨૧ માં ૩૨૨, ૨૦૨૦ માં ૩૩૫, ૨૦૧૯ માં ૩૨૧, ૨૦૧૮ માં ૩૩૦, ૨૦૧૭ માં ૩૦૪, ૨૦૧૬ માં ૩૬૭ અને ૦૧૨ માં ૩૨૫ હતી.સીપીસીબી મુજબ, ૦ થી ૫૦ ની વચ્ચેનો એકયુઆઇ “સારા” ગણાય છે, ૫૧ થી ૧૦૦ “સંતોષકારક” છે, ૧૦૧ થી ૨૦૦ “મધ્યમ” છે, ૨૦૧ થી ૩૦૦ “નબળું” છે, ૩૦૧ થી ૪૦૦ “સારા” છે “ખૂબ ખરાબ” શ્રેણીમાં છે અને ૪૦૦ થી વધુ “ગંભીર” શ્રેણીમાં છે.
