(એ.આર.એલ),નવીદિલ્હી,તા.૩
સુપ્રીમ કોર્ટે ઘણા રાજ્યોની જેલોમાં જાતિ આધારિત ભેદભાવ પર મોટો ચુકાદો આપ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ચુકાદો આપ્યો છે કે જેલમાં જાતિના આધારે ભેદભાવ ન થઈ શકે. કેદીઓ સાથે સન્માન ન કરવું એ સંસ્થાનવાદી વારસો છે. જેલોમાં બનાવેલ આ નિયમ નાબૂદ થવો જાઈએ.
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે જેલ સત્તાવાળાઓએ તેમની સાથે માનવીય વર્તન કરવું જાઈએ. કેદીઓ વચ્ચે વિભાજન માટે જાતિનો ઉપયોગ કરી શકાતો નથી કારણ કે તે દુશ્મનાવટ તરફ દોરી જશે. કેદીને પણ સન્માન સાથે જીવન જીવવાનો અધિકાર છે.
કોર્ટે વધુમાં કહ્યું કે, ભેદભાવ પ્રત્યક્ષ અને આડકતરી રીતે કરી શકાય છે. સ્ટીરિયોટાઇપ્સ આવા ભેદભાવને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે, તેને રોકવાની રાજ્યની સકારાત્મક ફરજ છે. અદાલતોએ પરોક્ષ અને પ્રણાલીગત ભેદભાવના દાવાઓનો નિર્ણય કરવો જાઈએ. સમગ્ર ઇતિહાસમાં, જાતિના ભેદભાવને કારણે માનવીય ગૌરવ અને સ્વાભિમાનને નકારવામાં આવ્યું છે.
તેના નિર્ણયમાં કોર્ટે કહ્યું કે, કલમ ૧૭એ તમામ નાગરિકોના બંધારણીય દરજ્જાને મજબૂત બનાવ્યો છે. કેદીઓને સન્માન ન આપવું એ સંસ્થાનવાદી સમયગાળાની નિશાની છે, જ્યારે તેઓને અમાનવીય બનાવવામાં આવ્યા હતા. બંધારણ આદેશ આપે છે કે કેદીઓ સાથે માનવીય વર્તન કરવામાં આવે અને જેલ તંત્રએ કેદીઓની માનસિક અને શારીરિક Âસ્થતિ વિશે જાગૃત રહેવું જાઈએ.
વસાહતી કાળના ફોજદારી કાયદાની અસર વસાહતી કાળ પછી પણ ચાલુ રહે છે. બંધારણીય સમાજના કાયદાઓએ નાગરિકો વચ્ચે સમાનતા અને આદર જાળવવો જાઈએ. જાતિના ભેદભાવ સામેની લડાઈ રાતોરાત લડી શકાતી નથી. આ નિર્ણય સીજેઆઇ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જÂસ્ટસ જેબી પારડીવાલા અને જÂસ્ટસ મનોજ મિશ્રાની બેન્ચે આપ્યો છે. અરજદારે ૧૧ રાજ્યોની જેલની જાગવાઈઓને પડકારી છે કારણ કે મેન્યુઅલ શ્રમના વિભાજન, બેરેકના વિભાજન અને કેદીઓની ઓળખના સંબંધમાં જાતિના આધારે ભેદભાવ કરે છે. આવી જાગવાઈઓ ગેરબંધારણીય ગણાય છે. તમામ રાજ્યોને નિર્ણય મુજબ ફેરફાર કરવાની સૂચના આપવામાં આવી છે. રીઢો ગુનેગારોના સંદર્ભો રીઢો ગુનેગાર કાયદાના સંદર્ભમાં હોવા જાઈએ અને રાજ્ય જેલ મેન્યુઅલમાં રીઢો અપરાધીઓના આવા તમામ સંદર્ભો ગેરબંધારણીય જાહેર કરવામાં આવ્યા છે. દોષિત કે અન્ડરટ્રાયલ કેદીઓના રજિસ્ટરમાંથી જાતિ કાલમ દૂર કરવામાં આવશે. આ અદાલત જેલોની અંદરના ભેદભાવની સ્વતઃ સંજ્ઞાન લે છે અને રજિસ્ટ્રીને ત્રણ મહિના પછી જેલોની અંદરના ભેદભાવની યાદી આપવા અને રાજ્યની અદાલત સમક્ષ આ નિર્ણયના પાલનનો અહેવાલ રજૂ કરવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવે છે.
