તાજેતરના વર્ષોમાં, ખાસ કરીને કોરોના રોગચાળા પછી, આ અંતર વધુ ઊંડું થયું છે. આ મહિને આવેલા એક રિપોર્ટ અનુસાર ભારતમાં આ અસમાનતા વધારે છે. ભારત એવા દેશોની યાદીમાં સામેલ છે જ્યાં અમીર અને ગરીબ વચ્ચેની અસમાનતા સૌથી વધુ છે. ઘણા અર્થશાસ્ત્રીઓ આને ભારત જેવી ઉભરતી અર્થવ્યવસ્થાના વિકાસના માર્ગમાં એક મોટો અવરોધ માને છે.
પેરિસ સ્થિત વિશ્વ અસમાનતા લેબએ આ મહિને વિશ્વ અસમાનતા અહેવાલ ૨૦૨૨ બહાર પાડ્યો. રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતના ટોચના ૧૦ ટકા અમીરોએ ૨૦૨૧માં સરેરાશ ૧૧,૬૫,૫૨૦ રૂપિયાની કમાણી કરી હતી. બીજી તરફ, જા આપણે ૫૦ ટકા ગરીબ વસ્તી પર નજર કરીએ તો, આ વર્ગના લોકોની સરેરાશ આવક આ વર્ષે માત્ર ૫૩,૬૧૦ રૂપિયા હતી. તે ૨૦ ગણાથી વધુ ઊંડી ખાઈ છે. ૫૦ ટકા ગરીબ લોકોની આવક પણ ૨૦૨૧ની રાષ્ટ્રીય સરેરાશ રૂ. ૨,૦૪,૨૦૦ કરતાં અનેકગણી ઓછી છે.
આનાથી પણ વધુ ચોંકાવનારા આંકડા રિપોર્ટમાં આપવામાં આવ્યા છે. જા આપણે દેશના ટોચના એક ટકા અમીરોને જાઈએ તો કુલ રાષ્ટ્રીય આવકમાં તેમનો હિસ્સો ૨૨ ટકા છે. જા આપણે ટોચના ૧૦ ટકા અમીરોની વાત કરીએ તો આ હિસ્સો વધીને ૫૭ ટકા થઈ જાય છે. બીજી તરફ, ૫૦ ટકાની નીચી વસતી મળીને માત્ર ૧૩ ટકા જ કમાય છે. એટલે કે ટોચના ૧.૩ કરોડ લોકો નીચેના ૬૫ કરોડ લોકોની કુલ આવક કરતાં લગભગ બમણી કમાણી કરી રહ્યા છે.
અગાઉ, પ્યુ રિસર્ચ સેન્ટરે જણાવ્યું હતું કે, ભારતમાં છેલ્લા એક વર્ષમાં ૧૫૦ રૂપિયા (ખરીદી શક્તિ પર આધારિત આવક) પણ કમાણી શકતા નથી તેવા લોકોની સંખ્યામાં ભારે વધારો થયો છે. એક વર્ષમાં આવા લોકોની સંખ્યામાં છ કરોડનો વધારો થયો છે, જેના કારણે ગરીબોની કુલ સંખ્યા હવે ૧૩.૪ કરોડ થઈ ગઈ છે. ૧૯૭૪ પછી પહેલીવાર દેશમાં ગરીબોની સંખ્યામાં વધારો થયો છે એટલું જ નહીં, પરંતુ ભારત ૪૫ વર્ષ પછી ફરીથી સામૂહિક ગરીબી ધરાવતો દેશ બની ગયો છે.
પ્યુ રિસર્ચ સેન્ટરના જણાવ્યા અનુસાર, રોગચાળાથી મધ્યમ વર્ગ સૌથી વધુ પ્રભાવિત થયો છે. તેના કારણે ત્રીજા ભાગનો મધ્યમ વર્ગ ગરીબોની શ્રેણીમાં પહોંચી ગયો છે અને તેનો મોટો હિસ્સો શહેરી વસ્તીનો છે. ઓક્સફેમ ઈન્ડીયાના તાજેતરના અહેવાલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, એવું નથી કે રોગચાળાના આગમનને કારણે આર્થિક અસમાનતાની સ્થિતિ ઊભી થઈ છે. છેલ્લા ત્રણ દાયકાથી આવું થઈ રહ્યું છે. ત્રણ દાયકાથી અમીરોની સંપત્તિ વધી રહી છે જ્યારે ગરીબો વધુ ગરીબ થઈ રહ્યા છે.
ડા. સુધાંશુ કુમાર, સેન્ટર ફોર ઇકોનોમિક પોલિસી એન્ડ પબ્લિક ફાઇનાન્સ, પટનાના એસોસિયેટ પ્રોફેસર માને છે કે આવી વધતી અસમાનતા આર્થિક અવરોધો તેમજ સામાજિક અસ્થિરતાના જાખમ તરફ દોરી જાય છે. સંશોધનના આધારે એવું કહી શકાય કે, આવકની અસમાનતા જીડીપીના વિકાસ દર પર નકારાત્મક અસર કરે છે. આ અસર વિકસિત અર્થવ્યવસ્થાઓ કરતાં ઓછી વિકસિત અર્થવ્યવસ્થાઓમાં વધુ હોય છે. આર્થિક અસમાનતા મજૂરના મોટા હિસ્સાની ઉત્પાદકતાને મર્યાદિત કરે છે, જેનાથી માનવ વિકાસ તેમજ આર્થિક વૃદ્ધિના લક્ષ્યોને પૂર્ણપણે પૂર્ણ કરવામાં મુશ્કેલી પડે છે. ભારત જેવી ઉભરતી અર્થવ્યવસ્થાઓ માટે, વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં અસમાનતાને કારણે આર્થિક વિક્ષેપથી વધુ ખરાબ કંઈ હોઈ શકે નહીં. નીતિવિષયક પ્રયાસો એ રીતે કરવા જાઈએ કે આ અંતર વધુ ન વધે.
