અરબી સમુદ્રની ગરમી વધવાથી વાદળોની રચના વધી છે.
(એ.આર.એલ),નવીદિલ્હી,તા.૩
છેલ્લી સદીમાં એન્થ્રોપોજેનિક કારણોને લીધે વધતી ગરમીએ પૃથ્વીના ૭૫ ટકાથી વધુ વરસાદની પેટર્નમાં ધરખમ ફેરફાર કર્યો છે, એક નવા સંશોધન અભ્યાસમાં બહાર આવ્યું છે. સંશોધનના તારણો સાયન્સ જર્નલમાં પ્રકાશિત થયા છે.
આબોહવા પરિવર્તન વિશ્વભરમાં વરસાદની પેટર્નને વધુ અસ્થિર અને અસામાન્ય બનાવી રહ્યું છે. વરસાદમાં ફેરફારની અસર વાયનાડ જિલ્લામાં જાવા મળી શકે છે, જ્યાં અતિશય વરસાદને કારણે ભૂસ્ખલનમાં ૩૦૦ થી વધુ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે. આબોહવા વિજ્ઞાનીઓનું માનવું છે કે અરબી સમુદ્રની ગરમી વધવાથી વાદળોની રચના વધી રહી છે, જેના કારણે ટૂંકા ગાળામાં વધુ પડતો વરસાદ થઈ રહ્યો છે. ક્લાઈમેટ મોડલ્સે એવી પણ આગાહી કરી છે કે આબોહવા પરિવર્તનને કારણે આ પરિવર્તન વધુ આપત્તિજનક બનશે. સંશોધનના તારણો દર્શાવે છે કે છેલ્લા ૧૦૦ વર્ષમાં વરસાદની પેટર્ન પહેલા કરતા વધુ બદલાઈ છે.
૧૯૦૦ ના દાયકાથી આ પ્રદેશના ૭૫ ટકાથી વધુમાં વરસાદની પરિવર્તનક્ષમતા વધી છે. સમગ્ર વિશ્વમાં વરસાદની પેટર્ન બદલાઈ ગઈ છે. આ પરિવર્તન મોટાભાગે એન્થ્રોપોજેનિક ગ્રીનહાઉસ ગેસ ઉત્સર્જનનું પરિણામ છે. આનાથી ગરમ અને ભીના વાતાવરણની રચના થઈ, જેના કારણે વધુ તીવ્ર વરસાદની ઘટનાઓ અને તેમની વચ્ચે વધુ વધઘટ થઈ.
ભારતીય હવામાન વિભાગ મુજબ, દેશમાં જુલાઈ મહિનામાં ૨૯૮.૧ મીમી વરસાદ નોંધાયો હતો, જે ૧૯૦૧ પછીનો ૫૧મો અને ૨૦૦૧ પછીનો આઠમો સૌથી ભારે વરસાદ છે. આ મહિને અપવાદરૂપે ભારે વરસાદની આઠ ઘટનાઓ નોંધાઈ હતી.આઇએમડીની વ્યાખ્યા મુજબ, ‘અપવાદરૂપે ભારે વરસાદ’ શબ્દનો ઉપયોગ ત્યારે થાય છે જ્યારે એક દિવસનો વરસાદ તે સ્ટેશન અથવા તેની આસપાસના વિસ્તારમાં એક મહિનામાં અથવા સમગ્ર સિઝનમાં નોંધાયેલા સૌથી વધુ વરસાદ જેટલો હોય. આ શબ્દનો ઉપયોગ ત્યારે જ થાય છે જ્યારે વાસ્તવિક વરસાદ ૧૨ સે.મી.થી વધુ હોય.
આઇએમડીના મહાનિર્દેશક મૃત્યુંજય મહાપાત્રાએ જણાવ્યું હતું કે આ મહિને સૌથી વધુ વરસાદ ૨૫ જુલાઈના રોજ મહારાષ્ટના પુણે જિલ્લામાં તામ્હની ખાતે ૫૬ સેમી (૫૬૦ મીમી) નોંધાયો હતો. તે જ દિવસે, પુણેના લવાસામાં ૪૫ સેમી અને લોનાવલામાં ૩૫ સેમી વરસાદ નોંધાયો હતો. જુલાઈમાં પ્રથમ અપવાદરૂપે ભારે વરસાદ ૮ જુલાઈના રોજ થયો હતો. તેની અસર પશ્ચિમ ઉત્તર પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડમાં જાવા મળી હતી. પોરબંદર જિલ્લાના પોરબંદર વિસ્તારમાં ૧૯ જુલાઈના રોજ ૪૯ સેમી વરસાદ નોંધાયો હતો. દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાના કલ્યાણપુરમાં ૨૦મી જુલાઈના રોજ ૨૯ સેમી અને એ જ જિલ્લાના દ્વારકા વિસ્તારમાં ૪૨ સેમી વરસાદ નોંધાયો હતો. તેવી જ રીતે, વાયનાડમાં ૩૦ જુલાઈના રોજ એક જ દિવસમાં ૧૪૧.૮ મીમી વરસાદ નોંધાયો હતો, જે સામાન્ય (૨૩.૯) કરતા ૪૯૩ ટકા વધુ હતો.
