મગફળી: • પાનનાં ટપકાં અને ગેરૂ રોગના નિયંત્રણ માટે ટેબુકોનાઝોલ ૧૦ મિ.લિ./૧૦ લી. પાણીમાં નાખી ૧૫ દિવસના અંતરે બે છંટકાવ કરો.
• સેન્દ્રીય ખેતી માટે ૫૦% નાઈટ્રોજન છાણીયા ખાતરમાંથી તેમજ બાકીનો જૈવિક ખાતરો અને ફોસ્ફરસ માટે રોક ફોસ્ફેટ ૧૦૦ કિલો/હે. આપવું.
• મગફળીમાં ઘૈણ નિયંત્રણ માટે કલોરપાયરીફોસ હેકટરે ૪ લીટર પ્રમાણે પાણી સાથે આપવું. પિયત ન થઇ શકે તો પંપ દ્વારા નોઝલ કાઢી કલોરપાયરીફોસ (૧૦ લીટર પાણીમાં ૨૫ મિલી) પ્રવાહી મગફળીનાં મૂળ પાસે ડ્રેન્ચીંગ કરવું. અથવા ૪ લીટર દવા પ લીટર પાણીમાં ઓગાળી આ મિશ્રણને ૧૦૦ કિલો રેતીમાં ભેળવી ત્યારબાદ સુકવી અને રેતી એક હેકટર વિસ્તારમાં થડ પાસે મુકવી.
મૂળનો સડો / કોહવારો / મૂળખાઈ:
• જમીનજન્ય ફૂગથી થતો આ રોગ મૂળખાઈ, મૂળનો સડો કે મૂળના કહોવારાને નામે ઓળખાય છે. તે ખાસ કરીને ગોરાડુ અને રેતાળ જમીનમાં જોવા મળે છે. કાળી જમીનમાં આ રોગનું પ્રમાણ નહિવત હોય છે. ખાસ કરીને ભાદરવા માસના ઓતરા–ચિતરાના તાપમાં આ રોગનું પ્રમાણ વધારે જોવા મળે છે. રોગના મુખ્ય લક્ષણોમાં શરૂઆતમાં છોડ પાણીની ખેંચ અનુભવતો હોય તેવું લાગે છે. ખૂબ જ ટૂંકાગાળામાં એકાએક છોડ ઉપરથી પીળા પડી ચીમળાઈ જઈ સુકાઈ જાય છે. ખેતરમાં આ રોગ કૂંડાળામાં આગળ વધે છે જેને ‘કૂંડી’ કહેવામાં આવે છે. રોગિષ્ટ છોડને ખેંચીને ઉપાડવામાં આવે તો સહેલાઈથી ઉપડી જાય છે. આવા છોડનું નિરીક્ષણ કરતા તેના મૂળ કહોવાઈ જવાથી તેની છાલ સહેલાઈથી છૂટી પડી જાય છે. આદી મૂળ ભીના અને ચીકણા હોય છે. રોગની તીવ્રતા વધારે હોય તો છાલ બદામી અને કથ્થાઈ રંગની બની જાય છે. ફૂગથી થતો આ રોગ કપાસ, દિવેલા, તમાકુ, મગફળી અને ચોળાના પાકમાં જોવા મળે છે.
• આ રોગની અટકાયત માટે રોગ-પ્રતિકારક જાતોની પસંદગી અને બીજ માવજત અગત્યના ગણાય છે. દિવેલાની ગુજરાત સંકર દિવેલા–૨ અને ગુજરાત સંકર દિવેલા –૭, ૯ જાત મૂળખાઈ રોગ સામે પ્રતિકારક જણાયેલ છે. પાકના થડને ફરતે પાણી ભરાઈ ન રહે તેની કાળજી રાખવી. બીજને વાવતા પહેલા થાયરમ અથવા કેપ્ટાન (૩ ગ્રામ / કિલો બીજ) અથવા ટ્રાઈકોડર્મા (૧૦ ગ્રામ / કિલો બીજ)નોપટ આપી વાવણી કરવી. પુરતા પ્રમાણમાં સેન્દ્રિય ખાતરો (છાણિયું ખાતર, પ્રેસમડ, ખોળ) આપવા. લીલો પડવાશ કરવો. કપાસ સાથે આંતરપાક તરીકે મઠ અથવા અડદનું વાવેતર કરવાથી મૂળખાઈ રોગનું પ્રમાણ ઘટાડી શકાય છે. દિવેલા, કપાસ અને બીજા પાકોમાં જયાં શકય હોય ત્યાં મૂળના કહોવારા રોગની શરૂઆત થાય કે તરત જ કોપર ઓકઝીકલોરાઈડ ૫૦% વે.પા. (૪૦ ગ્રામ / ૧૦ લિટર પાણી) અથવા મેન્કોઝેબ ૭૫% વે.પા. (૨૭ ગ્રામ / ૧૦ લિટર પાણી)નું દ્રાવણ બનાવી થડ નજીક જમીનમાં ડ્રેન્ચિંગ કરવું. રોગિષ્ટ છોડને મૂળ સાથે ઉપાડી બાળીને નાશ કરવો. આ રોગ જમીનજન્ય ફૂગથી થતો હોય લાંબા ગાળાની પાકની ફેરબદલી કરવી. ઉનાળામાં હળની ઊંડી ખેડ કરવી જેથી જમીનની અંદર રહેલ રોગપ્રેરક ફૂગનો નાશ થાય.
કપાસ:
• મૂળખાઈ મૂળનો સડો/ના નિયંત્રણ માટે કાર્બેન્ડાઝીમ ૧૦ ગ્રામ અથવા કોપર એક્સીકલોરાઇડ ૨૦ ગ્રામ ૧૦ લિટર પાણીમાં ભેળવી સૂકાતાં છોડની આજુબાજુ જમીનમાં મૂળ વિસ્તારમાં આપવું.
• સફેદ માખીની મોજણીમાં પીળા રંગની સ્ટીકી ટ્રેપ હેકટરે ૫ લગાવવી. ઈયળ વર્ગની જીવાતોની મોજણીમાં ફેરોમેન ટ્રેપ હેકટર દીઠ ૫ લગાવવી.
બીડી તમાકુઃ-
શેરડી:
• શેરડીની રોપણી પછી ત્રીજા મહિને હલકાં કદનાં પાળા ચઢાવવા અને પાંચમાં મહિને ભારે કદનાં પાળા ચઢાવવાના પાહેલા ખાતરનો પુરતો જથ્થો આપી દેવો.
દિવેલાઃ-
• બિયારણનો દર:૬ કિલો / હેકટરે, બીજને બાવિસ્ટીન ૨ ગ્રામ અથવા થાયરમ ૩ ગ્રામ કિલો દિઠ પટ આપવો.
• પાકમાં રાસાયણિક ખાતર ઃ૧૨૦+૫૦+૫૦ ના. ફો. પો. આપવું
• નાઈટ્રોજન અને પોટાશ પાયામાં ૫૦% તેમજ નાઈટ્રોજન બાકી રહેલ બે હપ્તામાં તથા પોટાશ ૪૫ દિવસે બાકીનો જથ્થો આપો.
• ખારા પાણીમાં દિવેલા ઉગાડવા જીસી-૩ જાતનું વાવેતર કરવા ભલામણ છે. રાસાયણિક ખાતર સાથે છાણીયું ખાતર૧૦ટન તથા જીપ્સમ ૩ ટન હેકટરે નાખવું.
બાગાયતઃ-
જામફળ:
• જામફળનાં ઝાડ દીઠ ૩૭૫-૧૮૮-૧૮૮ ગ્રામ એન.પી.કે. દ્રાવ્ય ખાતર ચાર સરખા હપ્તામાં આપવું.
સરગવોઃ-
• જવાબ ઃ સરગવાની ખેતી ૬ મીટર × ૬ મીટરના અંતરે અથવા ખેતરના શેઢા ઉપર ૬ મીટરના અંતરે તેના રોપા કે કટકાકલમ રોપા કરી શકાય છે. વાવણી બાદ જે તે જાત પ્રમાણે ૬ માસ બાદ શીંગો ચાલુ થાય છે.
• વર્ષ ઝાડ દીઠ ૪૦ થી ૬૦ કિ.ગ્રા. શીગોનું ઉત્પાદન મળે છે
આમળા:
• આમળાના ફળો ઉપર કાળા ડાઘા પડવા માંડે છે તો બોરોન તત્વની ઉણપને લીધે ફળના માવામાં ભૂખરા કાળા ડાઘ પડે છે. તેના નિયંત્રણ માટે ૧૦ લીટર પાણીમાં ૩૦ ગ્રામ બોરેક્ષા પાઉડર ભેળવીને ફળ નાના હોય ત્યારે ૧પ દિવસના અંતરે છંટકાવ કરવો અથવા જૂન માસમાં ખાતરની સાથે ઝાડ દીઠ ૧૦૦ ગ્રામ પ્રમાણે બોરેક્ષા પાઉડર આપવો.
પિયત:
• જમીન પર સફેદ પારદર્શક પ્લાસ્ટિકનું આવરણ કરવાથી જમીનનું તાપમાન વધે છે અને જ્મીનમાં રહેલ જીવાણુઓ નાશ પામે છે અને જ્મીનજન્ય રોગો અટકે છે .તેને સોઈલરાઝેશન કહે છે.
• પ્લાસ્ટિકનો ખેતીવાડીમાં જમીનનું ધોવાણ અટકાવવા, ગ્રીનહાઉસ, મલ્ચીગ, પેકેજીંગ, ફુડ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ, ખેત ઓજારમાં, પિયત પદ્ધતિમાં, પ્રાણીઓનાં શેડ બનાવવા વગેરેમાં ઉપયોગ થાય છે.
પશુપાલનઃ
જાનવરોની કઈ જાતો રાખવાથી વધુ ઉત્પાદન મળશે. ?
• પશુઓમાં ગાયોમાં ગીર અને કાંકરેજ ઓલાદો સારી છે.
• જેમાં ગીરની ઓલાદો શુધ્ધ સ્વરૂપમાં ખાસ કરીને જૂનાગઢ, અમરેલી, ભાવનગર, જામનગર, અને રાજકોટ જીલ્લાઓમાં
• જ્યારે કાંકરેજ ઓલાદના જાનવરો મહેસાણા, અમદાવાદ, સાબરકાંઠા, ખેડા,વડોદરા, ભરૂચ, અને સુરત જીલ્લાઓમાં જોવા મળે છે.
• ગીર ગાયો વેતરના કુલ ૩૦૦ થી ૩૭૫ દિવસમાં ૨૫૦૦ થી ૩૦૦૦ લિટર દૂધ આપતી નોંધાયેલ છે
• કાંકરેજ ગાયો ૨૭૫ થી ૩૧૫ દિવસમાં ૨૨૦૦ થી ૨૫૦૦ લિટર દૂધ આપે છે.
• પશુઓમાં ભેંસોની જાફરાબાદી, સુરતી અને મહેસાણી ઓલાદો સારી છે.
• જાફરાબાદી ભેંસો એક વેતરમાં ૩૨૦ થી ૩૫૦ વેતરના દિવસોમાં સરેરાશ ૨૫૦૦ થી ૨૮૦૦ લિટર
• સુરતી ભેંસો ૩૦૦ દુઝણા દિવસોમાં સરેરાશ ૨૦૦૦ થી ૨૩૦૦ લિટર
• મહેસાણી ભેંસો ૩૧૦ દુઝણા દિવસોમાં ૨૨૦૦ થી ૨૫૦૦ લિટર દૂધ આપે છે.
• આ ઉપરાંત બન્ની ભેંસો પણ દૈનિક ૧૨-૧૫ લિટર જેટલું સારૂ દૂધ ઉત્પાદન આપે છે.
